Wat is ATEX?

ATEX is een acroniem dat staat voor “ATmosphères EXplosibles”, wat in het Engels vertaald kan worden naar “Explosive Atmospheres”. Het verwijst naar een reeks richtlijnen en normen van de Europese Unie die zijn ontworpen om de veiligheid te garanderen van apparatuur en systemen die worden gebruikt in omgevingen met ontploffingsgevaar.

Eenvoudig gezegd gaat het bij ATEX om het voorkomen van explosies in omgevingen waar een mengsel van brandbare stoffen (zoals gassen, dampen, nevels of stof) en lucht aanwezig kan zijn. Deze stoffen kunnen in combinatie met een ontstekingsbron zoals vonken of hitte leiden tot een gevaarlijke explosie.

Volgens de ATEX-voorschriften moeten ingenieurs apparatuur ontwerpen en bouwen die veilig is voor gebruik in deze gevaarlijke omgevingen. Hieronder vallen zaken als elektrische apparatuur, machines en beveiligingssystemen. Ingenieurs moeten rekening houden met factoren zoals de kans op het ontstaan van explosieve atmosferen, de ernst van mogelijke explosies en de specifieke eigenschappen van de betrokken stoffen.

Om te voldoen aan ATEX moeten ingenieurs zorgvuldig apparatuur selecteren en ontwerpen die voldoet aan bepaalde veiligheidseisen. Dit kan betekenen dat er vonkvrije of explosieveilige materialen worden gebruikt, dat er maatregelen worden genomen om te voorkomen dat er vonken of overmatige hitte vrijkomen en dat er passende bescherming wordt geboden tegen mogelijke ontstekingsbronnen.

Naast het ontwerp van apparatuur omvat ATEX ook andere aspecten zoals risicobeoordelingen, de juiste installatie, onderhoud en training voor personeel dat in deze omgevingen werkt. Het doel is om het risico op explosies te minimaliseren en de veiligheid van werknemers en de omgeving te beschermen.

In het algemeen is ATEX een belangrijk kader dat ingenieurs moeten volgen bij het werken met apparatuur en systemen in omgevingen waar ontploffingsgevaar kan heersen. Het helpt ervoor te zorgen dat de nodige voorzorgsmaatregelen worden genomen om explosies te voorkomen en iedereen veilig te houden.

Zoneringssysteem in ATEX

Het zoneringssysteem in ATEX wordt gedefinieerd door twee richtlijnen:

1. ATEX-richtlijn 2014/34/EU: Deze richtlijn heeft betrekking op apparaten en beveiligingssystemen die bedoeld zijn voor gebruik op plaatsen waar ontploffingsgevaar kan heersen. Het deelt gebieden in zones in op basis van de frequentie en duur van de aanwezigheid van explosieve atmosferen.
   • Zone 0: Een gebied waar explosieve atmosferen voortdurend of gedurende lange perioden aanwezig zijn.
   • Zone 1: Een gebied waar tijdens normaal bedrijf af en toe een explosieve atmosfeer kan voorkomen.
   • Zone 2: Een gebied waar de aanwezigheid van explosieve atmosferen tijdens normaal bedrijf niet waarschijnlijk is en, als dit toch gebeurt, slechts kortstondig aanwezig zal zijn.
2. ATEX-richtlijn 1999/92/EG: Deze richtlijn heeft betrekking op de minimumvoorschriften voor de verbetering van de gezondheidsbescherming en van de veiligheid van werknemers die door explosieve atmosferen gevaar kunnen lopen. Het deelt gebieden in zones in op basis van de waarschijnlijkheid en de duur van de aanwezigheid van explosieve atmosferen en richt zich op de veiligheid van werknemers.
   • Zone 0: Een gebied waar een explosieve atmosfeer voortdurend, vaak of gedurende lange perioden aanwezig is.
   • Zone 1: Een gebied waar een explosieve atmosfeer kan voorkomen bij normaal bedrijf.
   • Zone 2: Een gebied waar een explosieve atmosfeer bij normaal bedrijf niet waarschijnlijk is en, als dit toch gebeurt, slechts kortstondig aanwezig zal zijn.

Deze zones helpen bij het bepalen van de soorten apparatuur, beschermingsmaatregelen en veiligheidsprotocollen die in elk gebied nodig zijn om het risico op explosies te beperken. Apparatuur die bijvoorbeeld gebruikt wordt in Zone 0 gebieden moet speciaal ontworpen en gecertificeerd zijn om veilig te functioneren in een continue explosieve atmosfeer, terwijl voor apparatuur voor Zone 2 gebieden minder strenge eisen gelden.

Het is belangrijk om op te merken dat de indeling van gebieden in zones moet worden uitgevoerd door competente personen met expertise in ATEX-compliance. Deze experts beoordelen de aard van de aanwezige stoffen, ventilatie en andere factoren om de juiste zone-indeling toe te wijzen. Een juiste zone-indeling is cruciaal voor het selecteren en installeren van apparatuur, het implementeren van veiligheidsmaatregelen en het waarborgen van de veiligheid van personeel in omgevingen met explosiegevaar.

Alternatieven voor oppervlaktebehandeling in ATEX-omgevingen

Bij het werken in een ATEX-omgeving, waar het risico bestaat op een explosieve atmosfeer, moeten speciale voorzorgsmaatregelen worden genomen bij het voorbereiden van een metalen oppervlak voor het aanbrengen van een coating. Hier zijn een paar alternatieve methoden die kunnen worden overwogen:

1. Mechanisch reinigen: Mechanische methoden zoals stralen of slijpen kunnen worden gebruikt om het metalen oppervlak te reinigen en voor te bereiden. Bij deze methoden worden gereedschappen zoals zandstralers of staalborstels gebruikt om verontreinigingen, roest of oude coatings van het oppervlak te verwijderen. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat de gebruikte apparatuur ontworpen is voor ATEX-omgevingen en geen vonken of hitte veroorzaakt die eventueel aanwezige ontvlambare stoffen zouden kunnen ontsteken. De pneumatische Bristle blaster van MontiPower is bijvoorbeeld een alternatief dat kan worden gebruikt in Zone 2 (gas) omgevingen.
2. Chemische reiniging: In plaats van mechanische methoden kun je chemische reinigingsprocessen gebruiken die speciaal zijn samengesteld voor ATEX-omgevingen. Bij deze processen worden meestal niet-ontvlambare oplosmiddelen of detergenten gebruikt die verontreinigingen effectief verwijderen en het oppervlak voorbereiden op de coating. Het is essentieel om reinigingsmiddelen te kiezen die veilig zijn voor gebruik in explosieve omgevingen en om de instructies van de fabrikant voor het gebruik ervan op te volgen.
3. Ultrahogedrukwaterstralen: Een andere optie is het gebruik van waterstralen onder ultrahoge druk. Deze techniek maakt gebruik van een gespecialiseerd systeem dat water onder extreem hoge druk gebruikt om het oppervlak te reinigen. De kracht van het water verwijdert vuil, roest en andere onzuiverheden. Het is cruciaal om apparatuur te kiezen die is goedgekeurd voor ATEX-omgevingen en ervoor zorgt dat er geen vonken of hitte vrijkomen tijdens het proces.
4. Dampstralen: Dampstralen, ook bekend als natstralen, is een methode die het gebruik van water, straalmiddelen en perslucht combineert om het metalen oppervlak te reinigen en voor te bereiden. Het water werkt als een smeermiddel en vermindert de hitte en de vonken die tijdens het proces ontstaan. De keuze van het straalmiddel en de apparatuur moet geschikt zijn voor ATEX-omgevingen.

Denk eraan dat het bij het werken in een ATEX-omgeving van vitaal belang is om de plaatselijke voorschriften en richtlijnen te raadplegen en na te leven. Om de veiligheid van het personeel en de faciliteit te garanderen, is het sterk aan te raden een beroep te doen op experts en vakmensen die gespecialiseerd zijn in ATEX-vereisten en oppervlaktevoorbereiding in gevaarlijke omgevingen.